Stopt de wisseling tussen zomer- en wintertijd, die vanaf 1974 geleidelijk is ingevoerd in de Europese landen? En kiezen we dan voor de wintertijd, of houden we voortaan het hele jaar de zomertijd aan? De Europese Commissie wil dat de lidstaten vóór april volgend jaar daarover een besluit nemen. Als het aan de deelnemers van een internationale enquête ligt, wordt de zomertijd dan permanent; een meerderheid van de 4,6 miljoen gepeilde Europeanen pleit daarvoor.

Met een constante zomertijd blijft het ’s avonds langer licht, maar het betekent ook dat het ’s ochtends langer donker is. Afschaffing van ‘zomertijd’ en ‘wintertijd’ is zinvol, want de wisselingen in tijd zijn onhandig, maar een constante zomertijd is juist geen goed idee.

‘Wintertijd’ is een verwarrende aanduiding; eigenlijk kunnen we beter spreken van ‘normale’ of ‘geografische tijd’. Deze is immers gebaseerd op de stand van de zon, die rond het middaguur op zijn hoogste punt staat. Bij zomertijd valt dat moment een uur later en zal de zon dus ook een uur later onder gaan. Dat vinden veel mensen plezierig, want dan kunnen ze langer genieten van de zomeravonden en lijken de dagen langer. Maar eigenlijk houden we onszelf voor de gek; de dag blijft even lang, want de zon komt zo ook een uur later op.

In de zomer merken we er weinig van omdat de meesten van ons dan nog slapen. Maar in de winter ligt dat anders.

In het donker naar school

Op de laatste zondag van oktober gaat de klok een uur terug. Deze maandag, de eerste werkdag met wintertijd, verschijnt de zon rond 7.30 uur aan de horizon. Op 21 december, de kortste dag van het jaar, pas rond 8.45 uur. Maar bij een permanente zomertijd is nog een uur later. Tot begin maart moeten leerlingen en werkenden dan in het donker naar school of hun werk. Als je buiten werkt, zoals in de bouw, heb je er nog meer last van.

Lees ook: Den Haag worstelt met zomer- en wintertijd: wel of geen vaste koemelktijden? Het ontbreken van ochtendlicht heeft ook invloed op onze ‘biologische klok’, die ervoor zorgt wij synchroon lopen met de dag- en nachtcyclus op onze planeet: de activiteit van onze organen, hormonen, en fysiologische functies is afhankelijk van het tijdstip op de dag. Door die interne klok kan ons lichaam anticiperen; al voordat we wakker worden stijgt de bloeddruk, het metabolisme wordt geactiveerd, we krijgen eetlust en de bloedtoevoer naar de spieren wordt verhoogd, zodat we bij het ontwaken klaar zijn om in actie te komen.

Maar die bioklok werkt alleen goed als hij synchroon loopt met de licht-donkercyclus (de geografische tijd) in onze omgeving. Elke ochtend als we het licht zien, krijgt onze klok een klein zetje in de goede richting, zodat hij in de pas blijft lopen. Dit is broodnodig bij scholieren, bij wie de klok trager werkt – wat te maken heeft met hun ontwikkeling – maar ook bij volwassenen is dit het geval. Zonder dit ‘zetje’ met licht in de ochtend raakt de klok op drift. Dit zien we bijvoorbeeld in het weekend als we uitslapen. Als gevolg hiervan hebben we maandagochtend een kleine jetlag te verwerken, en opstaan is lastig.

Klassieke mismatch

Bij een permanente zomertijd ontbreekt dat corrigerend lichtsignaal gedurende de wintermaanden. Met een jetlag van ongeveer vier maanden tot gevolg; een klassieke mismatch tussen ons interne reguleringssysteem en de geofysische dag. Hierdoor zijn we ’s ochtends minder alert en is ons reactievermogen suboptimaal. En dat zal onvermijdelijk leiden tot meer verkeersongelukken. Scholieren die in de ochtend naar school fietsen, en toch al te maken hebben met een traag werkende klok, zullen hier nog eens extra last van hebben.

Aanhoudende verstoring van onze klok leidt direct tot vermoeidheid, slaapstoornissen, overgewicht, hart- en vaatziekten en bovenal depressiviteit. Onze psychische en lichamelijke gezondheid zijn in grote mate afhankelijk van een goed werkende biologische klok. Niet voor niets ging de Nobelprijs voor geneeskunde vorig jaar naar baanbrekend onderzoek op dit vlak.

De biologische klok dateert uit het begin van de evolutie, meer dan drie miljard jaar geleden. Alle organismen op aarde beschikken over zo’n interne tijdmeter of klok, die onder invloed van zonlicht is afgestemd op hun geografische ligging.

Commentaar: Niemand is erbij gebaat als elke lidstaat zijn eigen tijd bepaalt Het kunstlicht heeft ons de afgelopen honderd jaar echter vervreemd van de ritmes van de natuur. Op elk willekeurig tijdstip van de dag kunnen we doen wat we willen. Dat is aan de ene kant een grote winst. Maar aan de andere kant heeft onze gezondheid ernstig te lijden onder de veronachtzaming van onze natuurlijke ritmes.

Het minste dat we kunnen doen is een kloktijd in stellen, die in de pas loopt met de geografische tijd, en daarmee met onze biologische klok. De zomertijd met zijn lange avonden lijkt aantrekkelijk, maar de wintertijd is beter voor onze geestelijke en lichamelijke gezondheid.