Stop de tijd! Over zomertijd en wintertijd en waarom we niet meer willen wisselen
27 Mrt 2019 93
Gisteren besloot het Europees Parlement dat we af willen van de ‘Daylight Savings Time‘, ofwel het wisselen tussen zomertijd en wintertijd. Komend weekend gaat de klok gewoon nog een uurtje vooruit, maar in 2021 zou dit afgelopen moeten zijn.
Moet je daar blij mee zijn? Wat betekent het voor je gezondheid? En – aangezien alle landen zélf mogen kiezen – moeten we straks stemmen voor permanente zomertijd of permanente wintertijd?
De klok aan de muur vs. je biologische klok
Voor ons lichaam is het helder: de klok verzetten (welke kant dan ook op) is gewoon een stom idee. Die klok aan de muur bestaat namelijk nog maar iets meer dan 1000 jaar – en hoewel we daarvoor wel zonnewijzers hadden, werden we over het algemeen wakker van het zonlicht dat door de ramen scheen (of van een haan) en van de stijgende temperatuur, en niet van een wekker.
Ons lichaam daarentegen, heeft al vanaf het begin der tijden een biologische klok. Een natuurlijk ritme – ook wel Circadiaan(s) ritme genoemd – dat iets meer dan 24 uur duurt en dat zich afstemt op de hoeveelheid licht op een dag. We zijn niet de enige: door de toename van licht weten ook de vogels dat ze moeten gaan zingen, de planten dat ze moeten gaan groeien en de katten dat ze krols voor je raam moeten gaan zitten mauwen. This is life.
Het lijkt misschien lekker, die zomertijd waardoor het ‘s zomers een uurtje langer licht is. Maar we hebben geen extra tijd – de tijd is alleen verschoven. Het wordt dus ‘s ochtends ook later licht (duh). En juist het ochtendlicht hebben we nodig: dat bepaalt namelijk de kracht van onze cortisolpiek bij het wakker worden. Hoe hoger je cortisolpiek ‘s ochtends, hoe meer energie je hebt om de rest van de dag door te komen. Is het later licht (later dan dat wij wakker worden), dan is de cortisolpiek dus minder krachtig en heb je minder energie over voor de rest van de dag. Tegelijkertijd moet het ook op tijd weer donker zijn zodat we genoeg melatonine aan kunnen maken om een goede slaapkwaliteit te hebben. Melatonine en Cortisol houden elkaar in evenwicht, mits we ons houden aan het ritme van ‘de natuur’ – onze biologische klok. Door de klok aan de muur te wisselen, brengen we onze biologische klok in de war.
Door die biologische klok heb je overigens ook last van een jetlag als je ineens naar een tijdzone reist die niet de jouwe is: je Circadiaanse ritme raakt van slag en daar wordt het leven niet beter van. Idem dito voor mensen met onregelmatige nachtdiensten. En ook – in mildere mate – voor het verzetten van de klok-aan-de-muur. Jij hebt de boodschap namelijk wel meegekregen, maar je biologische klok niet. En dus is het ieder jaar weer gedonder: kinderen willen niet slapen, jij zit half snurkend in de auto naar je werk. Er schijnen in de week na het verzetten van de klok zelfs meer ongelukken en hartinfarcten voor te komen.
Voor onze gezondheid is het twee keer per jaar wisselen van de tijd dus niet zo’n goed idee. Maar is het vooral de wisseling, of zijn de tijden zelf ook onhandig?
Zomertijd of Wintertijd?
Daylight Savings Time is ingevoerd in 1977 (daarvoor hebben we er overigens al mee geexperimenteerd van 1916 tot 1945). De achterliggende gedachte was: als het ‘s avonds langer licht is, hoeven de lampen minder vroeg aan en dat bespaart energie (dit was ten tijde van de oliecrisis). Dat laatste blijkt dus achterhaald: we doen de lampen (die inmiddels veel minder energie kosten dan de ouderwetsche gloeilamp) misschien wat later aan, maar de airco en verwarming worden juist eerder aangeslingerd en draaien een groter deel van de dag – en dat kost veel meer energie dan die paar LED-lampen. Niet dat ik daar verder verstand van heb, maar dat lees ik dan en ik denk dat er wel iets in zit.
Sinds de invoering is er al gekissebis over: of het nou wel zo’n goed idee is geweest. De laatste jaren neemt het gemor toe: we willen af van het verzetten van de klok. En nu gaat dat dus gebeuren. Een prima beslissing wat mij betreft. En of het op economisch vlak nu wel of niet beter is: ons lijf zal er in elk geval gelukkiger van worden.
Maar dan. Deel twee van het verhaal is dat de EU weliswaar beslist dat we stoppen met het verzetten van de klok, MAAR dat ieder land nu zelf moet gaan bepalen welke tijd ze willen aanhouden. Alsof wij daartoe in staat zijn – ik ben niet zo politiek georiënteerd maar volgens mij heeft Brexit toch wel laten zien dat de stemmende goegemeente niet altijd kan bepalen wat echt het beste voor ze is.
Ook in Nederland zijn er al peilingen en interviews geweest en guess what? Mensen kozen massaal voor de Zomertijd. Vonden ze gezelliger. Zomertijd wordt geassocieerd met lange warme avonden, cocktails op het strand en lekker hangen in de zon. Natuurlijk is dat niet wat een permanente Zomertijd betekent. Maar dat snapt de gemiddelde cocktaildrinker blijkbaar niet. En dus is het tijd. Tijd voor educatie…
Kies voor de Wintertijd
Om te begrijpen wat we het beste kunnen kiezen, gaan we terug naar de biologische klok én naar de tijdszones. De tijdszones zijn zo opgesteld in het midden van de tijdszone, de zon om 12.00 op haar hoogste punt staat. Voor ons is dat eigenlijk een uur eerder dan de tijd die we nu hanteren. Dat komt omdat de Duitsers tijdens de 2e wereldoorlog besloten dat alle bezette gebieden (dus ook Nederland) mee moesten met de Midden Europese Tijd, een uur later dan de Amsterdamse Tijd die we daarvoor hanteerden. Dit is zo gebleven en, ik quote even het NRC:
Sindsdien ligt ons land in een zone die qua locatie eigenlijk niet klopt. In de praktijk betekent dit dat de zon hier ’s winters gemiddeld pas om 12.40 op zijn hoogst staat. In de zomertijd is het verschil met de ‘natuurlijke tijd’ nog groter, omdat de klok een uur vooruit wordt gezet. Dan staat de zon niet om 12.00 uur op zijn hoogst, maar rond 13.40 uur.
Biologisch gezien klopt onze tijd dus sowieso al niet, maar als we permanent voor Zomertijd zouden kiezen, zitten we bijna 2 uur buiten onze ‘echte’ tijdszone. Een permanente zomertijd betekent ook dat het hier hartje winter pas om 9.45 licht wordt. Ik herhaal: als we kiezen voor holladiejee-altijd-zomertijd in Nederland, wordt het ‘s winters pas om kwart voor tien licht. KWART VOOR TIEN. Wat denk je dat dat doet met het cortisol in ons lichaam? En dus met je energie voor de hele dag?
Kijk maar, hier is een verhelderend plaatje van de NOS:
Bron: de NOS https://nos.nl/artikel/2277653-europees-parlement-wil-af-van-het-verzetten-van-de-klok.html
Met permanente wintertijd is het hier ‘s zomers dus een uurtje korter licht – de zon gaat dan onder rond 21.00 op de langste dag (het is dan echt donker rond een uur of 23.00), maar de zon komt ‘s winters, net als we nu gewend zijn, op om iets voor 9.00 ‘s ochtends. Bij een permanente zomertijd is het ‘s zomers dus wat langer licht maar – ik zeg het gewoon nog een keer – de zon komt dan ‘s winters pas op om 9.45.
Maar goed, dat weet cocktailend Nederland blijkbaar niet. Laten we daarom beginnen met het geen Zomertijd en Wintertijd meer te noemen, Maar respectievelijk CET (Central European Time) en Standaardtijd. Zo heten ze namelijk officieel en er zit een stuk minder Rosé-connotatie aan, waardoor mensen objectiever kunnen kiezen. Wintertijd heet overigens niet voor niets Standaardtijd: dat is wat we hier al hadden, en de Zomertijd is daarbij gekomen. Wintertijd is dus onze ‘echte’ tijd.
Volgens chronobiologen zou het zelfs beter zijn om nog een uur eerder dan Standaard tijd, namelijk op GMT (Greenwich Mean Time) te leven in Nederland. Dan zitten we in het Oosten van die tijdszone en dat schijnt optimaal te zijn (waarom precies, weet ik niet maar ik vermoed vanwege die cortisol in de ochtend). Maar laten we niet teveel eisen…
Overigens, als je je nu ‘lekkerder’ voelt in de Zomertijd, dan wil dat niet zeggen dat een keuze voor permanente Standaardtijd jouw systeem in de war schopt. Het wordt namelijk – zoals je nu ook al merkt – vanzelf eerder licht en later donker ‘s avonds. En omdat de tijd straks niet meer ‘ineens’ verzet wordt, zul je daar weinig van merken en komt je lichaam vanzelf in de ‘zomermodus’.
Ziezo. De strijd zal langzamerhand losbarsten. Laten we vroeg (ha!) beginnen met iedereen goed informeren. Vertel het je baas, je tante en je cocktailvriendinnen: we zijn echt beter af als we kiezen voor de Standaardtijd (wintertijd dus).
Lees verder: Wetenschappelijk
Stop-de-Zomertijd 